Spoor 3 Hydromorfologische verbetering

Onderzoek naar manieren om troebelheid structureel te verminderen

In het deelprogramma ‘Hydromorfologische Verbetering’ onderzoeken we welke structurele oplossingen er zijn om de troebelheid in de Eems-Dollard te verminderen. Er zit teveel slib in het water van de Eems-Dollard. Het gevolg hiervan is dat de hoeveelheid zuurstof en algen afneemt. Hierdoor kunnen er minder planten, vissen en andere waterdieren leven. Het te troebele water zorgt er bovendien voor dat vissen niet goed kunnen rondtrekken.

We zoeken naar manieren om de natuur weer in evenwicht te brengen. Dat betekent dat er weer voldoende natuurlijk voedsel is zodat het ‘voedselweb’ weer goed functioneert (onder het voedselweb verstaan we de verschillende voedselketens door elkaar heen in een levensgemeenschap Een voedselketen is een reeks van levende wezens die elkaar opeten).We doen dit door speciale (reken)modellen te ontwikkelen en toe te passen. Daarnaast onderzoeken we oude kaartbeelden en luchtfoto’s om meer te leren over de (eb- en vloed)bewegingen van het water. Ten slotte voeren we uitgebreide meetcampagnes uit.

Modelberekeningen
We hebben modellen ontwikkeld waarmee we de effecten van verschillende soorten maatregelen in kaart kunnen brengen. Met deze speciale (reken)modellen kunnen we de zand- en slibbewegingen in beeld brengen en bepalen wat dit betekent voor het slibgehalte in het water. Daarnaast onderzoeken we aan de hand van oude kaartbeelden en luchtfoto’s hoe het systeem van geulen, platen, slikken en kwelders zich ontwikkelt. Ten slotte voeren we uitgebreide meetcampagnes uit. Maatregelen om het water in de Eems-Dollard minder troebel te maken zijn:

• Grote hoeveelheden slib uit de Eems-Dollard halen. We hebben de ambitie om vanaf 2022 ten minste 1 miljoen ton slib per jaar eruit te halen. We onderzoeken het effect hiervan op het water en de natuur.
• Havens en vaargeulen worden nu gebaggerd. Het baggerslib wordt op vastgestelde stortlocaties weer teruggestort. We onderzoeken of het storten op alternatieve plekken (in de luwte) een positief effect heeft omdat het slib minder snel in beweging komt.
• Het verminderen van de aanvoer van slib. We onderzoeken of het smaller maken van geulen door zand te storten op de randen van platen ervoor zorgt dat er met vloed minder slib naar binnen stroomt.
• Ervoor zorgen dat er meer slib buitendijks bezinkt (‘sedimentatie’) [link naar woordenlijst]. Dat kunnen we doen door bijvoorbeeld de Punt van Reide te verlengen of door slijkgras aan te planten waardoor het slib ‘blijft hangen’ en bezinkt.
• Ervoor zorgen dat er meer slib binnendijks bezinkt (‘sedimentatie’) [link naar woordenlijst]. Dat kunnen we doen door meer luwe gebieden te maken waar slib kan bezinken. Denk bijvoorbeeld aan een gebied als polder Breebaart of de Dubbele Dijk.
• Het verlengen van de rivier de Eems. Als we de Eems-rivier door de Dollard leiden, wordt de stroom van slib die de Eems-Dollard ingaat kleiner. Deze maatregel is echter wel heel ingrijpend.

Duitsland onderzoekt maatregelen in de Eems-rivier, in het kader van het Duitse ‘Masterplan Ems2050’. Ze kijken daarbij vooral naar het beïnvloeden van waterstromen door middel van de Eemskering (Emssperrwerk). De Eemskering is een waterkering (stuwdam) die in de eerste plaats bedoeld is als stormvloedkering. Daarnaast kan de constructie het water opstuwen, waardoor het dieper wordt. Zo kan scheepvaartverkeer met een grotere diepgang door het gebied varen. Dit is vooral belangrijk voor de grote schepen die de Meyer Werft in Papenburg bouwt. Nederland en Duitsland hebben afgesproken meer samen te werken bij het uitwerken en monitoren van maatregelen.

Leren van oude kaarten en luchtfoto’s
We gebruiken oude kaarten en luchtfoto’s om de historische ontwikkeling van de Eems-Dollard te begrijpen en verklaren en om toekomstige ontwikkelingen te voorspellen. We kijken daarbij naar ontwikkelingen op het gebied van het systeem van geulen, platen, slikken en kwelders. De resultaten van deze onderzoeken gebruiken we om meer zicht te krijgen op de lange termijn ontwikkelingen van het Eems-estuarium. Dat doen we naast  de modelberekeningen die we maken: Wat is het effect van een maatregel ten opzichte van te verwachten ontwikkelingen? Kennis van (historische) ontwikkelingen van de Eems-Dollard helpt ons om maatregelen te optimaliseren.